مجری :
به نام خداوند بخشنده مهربان سپاس خداوند جهانیان را و کاملترین درودها و بهترین سلامها و پیامبر درستکار و راستین وعده و امانتدار او که به عنوان رحمتی برای جهانیان برانگیخته شده است.
سلام علیکم و رحمة الله و برکاته شنوندگان عزیز به کانال پخش زنده موج اف ام برنامه جدیدی از برنامههای خودتان در رابطه با کسب علم همراه با استاد دکتر محمد راتب نابسی خوش آمدید و همینطور جناب دکتر محمد به شما خوش آمد گوییم خوش آمدید.
دکتر راتب:
خداوند به شما برکت دهد و شما را مایه خیر گرداند.
مجری :
دکتر عزیز با سخن از آمادگی پذیرش و پیشواز رفتن ماه رمضان سخن خود را آغاز میکنیم که چند روز دیگر بیشتر میان ما و این ماه مبارک باقی نمانده است. از خداوند میخواهیم که در روزهای باقی مانده از شعبان به ما برکت دهد و ما را به ماه رمضان برساند و ماه مبارک رمضان بر شما مبارک باشد. آیا می توانیم عنوان گسترده تری را از برنامه آغاز کنیم و آن اینکه چگونه برای پیشواز رفتن رمضان آماده شویم؟
ماه رمضان تمرینی برای تقویت اراده:
دکتر راتب
به نام خداوند بخشنده مهربان. سپاس خداوند جهانیان را و درود و سلام بر سرور ما محمد و خاندان و اصحاب پاک و مطهر او و امینان دعوت و رهبران رسالت او خداوندا از ما و از آنان خوشنود باش خداوندا ما را از تاریکیهای نادانی و توهم به نور معرفت و علم و از لجنزارهای شهوت به بهشت تقرب بیرون ببر.
نکته بسیار ظریفی وجود دارد و آن اینکه خداوند عزوجل چیزهای زیادی را بر ما حرام کرده است که همه زیان بار است اما در این ماه ما را از خوردن منع کرده است و چیزهایی که بیرون از ماه رمضان برای ما حلال است را از ما گرفته است. هدف از این ماه یا اینکه عبادت اخلاص نامیده میشود این است که حرام را ترک کنیم زیرا آثار منفی و زیان باری دارد اما اکنون به خاطر احترام به خداوند هستی . خورد و نوش را که بیرون از رمضان برای شما حلال است ترک میکنید. گویا این ماه اگر درست گفته شود ماه عبادت اخلاص نامیده میشود تو میتوانی بخوری و بنوشی و حتی میتوانی وقتی در خانه هستی بدون آنکه کسی متوجه شود بخوری و بنوشی. اما وقتی که لیوان آب را در حالت تشنگی بسیار رها میکنی این احترامی است برای خداوند عزوجل که تو را امر به آن کرده است؛ بنابراین این ماه ماه عبادت خالصانه نامیده میشود. ترک خورد و نوش به خاطر من؛ بنابراین ما در این ماه اگر درست تعبیر کنیم در یک دوره استثنایی و یک دوره تمرینی هستیم. زیرا تو چیزی را رها کردهای که برایت حلال شده است و این یعنی حرام را باید از باب اولی ترک کنی. یک دوره ی تمرینی است که تو را از خورد و نوش باز میدارد و تو را به خانوادهات نزدیکتر میکند. و در روز رمضان به خاطر محبت به خدا و اطاعت از او از این موارد باز داشته شده ای. و از آنجا که ترک حرام او لی تر است، تمرینی بر تقویت اراده می باشد، به عنوان مثال سیدنا ابراهیم دستور داده شد تا فرزندش را سر ببرد. چیزی که هرگز در تاریخ انسانیت منطقی نبوده است. خداوند میفرماید:
﴿ قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ ﴾
﴿ گفت اى پدر من آنچه را مامورى بكن ان شاء الله مرا از شكيبايان خواهى يافت ﴾
این یکی از سختترین امتحانات است. اما در ماه رمضان همه مسلمانان امتحان تقویت اراده میشوند. تو در این ماه از حلال خوردن و نوشیدن بازداشته شده ای؛ بنابراین از باب اولی نباید مرتکب حرامی شوی.
مجری :
ماه رمضان یک دوره تمرینی سالیانه است.
دکتر راتب:
این نشان دهنده محبت تو به خداوند عزوجل است که خوردن و نوشیدن حلالی که در خارج از رمضان برایت جایز است را ترک کردهای یا زنان حلالی که برایت در خارج از رمضان جایز است، را رها کردهای. همه اینها در روز رمضان به خاطر تاکید بر محبت خدا ترک میگردد و اینکه به خاطر او چیزی را رها کنی.
مجری:
در این روزهایی که دوره پرورشی تقویت اراده میگذرد چنانکه ماه رمضان را توصیف کردید، مسلمان در این روزهای پیشتر از رمضان چه کاری را باید انجام دهد؟
انسان باید رمضان را ماه خالصانهای برای خداوند قرار دهد:
دکتر راتب:
به خدا سوگند انسان باید زمینه را برای این ماه فراهم کند. یک پرش کیفی ناگهانی از یک کوتاهی و احیاناً از یک گناه و از تنبلی نیازمند یک مقدمه است- اگر این تعبیر درست باشد- ما پس از نیمه شعبان آماده رمضان میشویم و اگر ماه رمضان خواسته باشد یک ماه خالصانه برای خدا باشد شخص باید پیش از ماه رمضان مشکلات حساب و کتاب خود را با دیگران حل کند و یا اگر یک مشکل خانوادگی دارد باید پیش از رمضان آن را حل کند؛ زیرا رمضان ماه تقرب است. ماه صفا و ماه روی آوردن به خداست. هر مسئله اجتماعی مالی تجاری که نیاز به بحث و گفتگو دارد، بهتر است پیش از ماه رمضان حل شود. تا ما از نظر روحی روانی و اجتماعی برای این ماه آماده شویم. اما مشکل و حقیقت تلخی که از هزار توهّم و خیال آرامش بخش بهتر است و همیشه میگویم، این است که گاهی ماه رمضان با کوتاهی در اجرای آموزههای دینی تبدیل به ماه مهمانی و ماه شب نشینی تا نیمه شب میشود. خداوند نخواسته که این ماه این گونه باشد یعنی مهمانیها. هر روز یک مهمانی و هر روز یک شب نشینی تا سحر وجود داشته باشد. شاید مسائلی در نگاه کردن سریالها وجود داشته باشد که خداوند را ناراحت کند و اکثر این سریالها متاسفانه در ماه مبارک رمضان و به خاطر این ماه اکران میشود اما این ماه ماه عبادت است.
مجری
آیا انسانی که وقت زیادی را در ماه رمضان به راز و نیاز میگذراند حتی اگر صله رحم باشد آیا این با ماه رمضان تناقض دارد؟
پرداختن به عبادت در ماه رمضان به خاطر اینکه ماه عبادت و اطاعت است:
دکتر راتب:
به خدا سوگند امیدوارم و البته این یک پیشنهاد غیر الزامی است که اگر مناسبتهای اجتماعی وجود دارد آنها را به پس از عید موکول کنیم. اما ماه رمضان در هر روز شب زنده داری وجود دارد اما این ماه ماه عبادت است. ماه اطاعت است. ماه توجه به خداوند است. ما ترجیح خدا وعبادت بر خود است. من دوست ندارم این ماه ماه مناسبتهای اجتماعی باشد یعنی فقط مهمانیهای روزانه و شب زنده داری تا سحر باشد. این انسان را از حقیقت این ماه دور میکند.
مجری
انسان در ماه رمضان به عبادت میپردازد. شما از سریالهای تلویزیونی یاد کردید. آیا از نظر شرعی اگر انسان آن را نگاه کند مشکلی وجود دارد؟
دکتر راتب
سخن بسیار دقیقی وجود دارد و امیدوارم که روشن باشد. در حقیقت خطر از طرح ارزشهای متناقض با دین بوجود می آید یعنی مثلاً در برخی از سریالها انسانی که مالش حرام است و پایبند نیست را میبینیم که خانه و کاخ و جایگاه اجتماعی و چیزهای زیبایی دارد. و یک پیرمرد یا یک روحانی تنها را در یک محله میبینید که از نظر مالی بسیار در مضیقه است و خانهاش به هم ریخته است. این گونه نمایش از توجیه خطرناک تر است؛ چرا که ضد دین است. وقتی یک چیز بیارزش را به یک روحانی میدهی یا یک شیء بسیار با ارزش را به کسی که جایگاه و پول دارد ولی پایبند نیست میدهی، بنابراین علما گفتهاند: یک ادیب اشکالی ندارد که رذایل را به تصویر بکشد. این از وظایف ادبیات است ولی مهم در این مورد این است که رذیلت و پستی طوری ترسیم نشود که از آن خوشمان آید. این چیزی است که من میخواهم بگویم وقتی که انحرافات دینی و اخلاقی در کسب و در صرف مال و در دیدارها و در مناسبتها به گونهای تصویر میشود که برای تمامی مردم یک هدف والا میگردد کسی که به دین خود پایبند است یک تصویر نامناسب میبیند. و این یک مشکل بسیار بزرگ است پس مردم با چشمهای خودشان و نه با گوشهای خودشان میآموزند.
مجری
دکتر علاوه بر این اشکالاتی شرعی در مورد مسئله چشم پوشی نیز وجود دارد.
مطرح شدن ارزشهای متناقض با دین یک مشکل بسیار بزرگ است:
دکتر راتب:
قبول کنید که مطرح کردن ارزشهای متناقض با دین یک مشکل بسیار بزرگ است. هر یک از ما خطوط قرمزی دارد که سخن مستقیم نمی تواند آن را از بین ببرد. اما وقتی شما نمایش این شخص فاسد حرام خوار را در جایگاه عالی و خانه زیبا و جایگاه اجتماعی زندگی والا می بینید. و روحانی منطقه در وضعیت اندوهناک و اسفبار و در خانهای محقر زندگی میکند شما کاری نکردهاید بلکه زشتترین تصویر را از یک روحانی ارائه دادهاید و زیباترین تصویر را از یک گناهکار به نمایش گذاشتهاید. این زمانی است که من گناه را به شکل پسندیده و شگفت انگیزی به نمایش میگذارم یکی از نویسندگان بزرگ مصر گفته است: جامعه ما با این هنر کاملاً سقوط میکند. یک هنرمند میتواند احساسات والا و ارزشمند و اندیشه والا را به تصویر بکشد و همچنین میتواند فرومایگی و رذالت را نیز به تصویر بکشد اما باید به گونهای باشد که از آن تنفر بجوییم و آن را زشت بدانیم. اما اگر انحراف اخلاقی و مالی و اجتماعی را به شکل پسندیده و مقدسی به تصویر بکشد مشکل بوجود می آید!
مجری
اما برخی اشخاص از مشاهده تلویزیون در ماه رمضان برای پیگیری مجالس علم و برنامههای حفظ قرآن کریم استفاده میکنند.
دکتر راتب
بسیار زیباست. اصل همین است اصل در این ماه که یک دوره استثنایی تمرینی است به خاطر اینکه در وضعیتی بهتر و والاتر با خداوند قرار بگیرید شما را از حلالها منع کرده است؛ بنابراین از باب اولی باید از حرامها دست بکشید.
مجری
بخشهایی از پندهای عملی که جناب استاد دکتر محمد راتب نابلسی آن را بیان فرمودند چگونه خودشان را از الان برای پیشواز رمضان آماده کنند؟
چگونه خود را برای پیشواز از رمضان آماده کنیم:
دکتر راتب:
نخست اگر که مشکلاتی وجود داشته باشد باید پیش از رمضان حل شوند و اگر در خانه شب نشینی یا کوتاهی در ارتباط با خدا یا انحراف یا مسائل خداناپسندانهای وجود دارد، نمیتوانیم آنها را در یک ثانیه ترک کنیم بلکه باید پیش از رمضان به ترک آن بپردازیم.
مجری
آیا میتوانید با یک مثال توضیح دهید.
دکتر راتب:
گاهی نگاه به سریالها خداپسندانه نیست. این یک مورد است.
مجری
یعنی از اکنون آن را قطع کنیم.
دکتر راتب
این بهتر است من به شما یک حرف دقیق گفتم. چیزی در سریالها به نام تحریک کردن و چیزی به نام تغییر ارزشها وجود دارد. برانگیزی و تحریک، به اتفاق همه خطرناک است و چیز بسیار بسیار خطرناک طرح ارزشهای جدید است. اگر ارزشهای جدید متناقض با دین مطرح شوند. این از خط قرمز انسان فراتر میرود مثلاً شما ممکن است به یک کار خداناپسندانه اجازه دهید. اما اگر آن را به شکل شگفت انگیز و زیبا و درخشان ببینی مشکل بوجود می آید. کسی که مال حرام میخورد او را در خانه و ماشین و روابط و پوشش شیک او مشاهده میکنی در حالی که شخص دیگری که پایبند و مومن است فقیر و بینوا میبینی. ایمان شما را از هزار هزار کار زشت باز میدارد.
مجری
چگونه برخی از نامها را تغییر دهیم به جای اینکه بگوییم ربا مثلاً بگوییم معاملات مالی و سود.
نامگذاری بیطرفانه یکی از انواع نیرنگهای غربی برای مسلمانان است:
دکتر راتب
طبیعتاً این یکی از ابزارهای غرب برای این است که ما را با کارهای حرام قانع سازند مثلاً دشمنی یهود با فلسطین چه نام دارد بحران خاورمیانه با این عنوان دشمنی وجود ندارد دشمنی یک حکومت بر یک سرزمین و گرفتن آن به زور و سلطه بر آن را در اخبار بحران خاورمیانه مینامند. کسی که پایبند به دین خود است را تروریست مینامند. ما نامگذاریهای خطرناکی داریم. این نامگذاریها یکی از انواع فریبهای غربی برای مسلمانان است که نامگذاریهای بیطرفانهای ارائه میکنند.
مجری
همه ما در هر ماه رمضانی در سالهای گذشته هدفمان این بود که این ماه رمضان ماه تغییر باشد و در آن فرق داشته باشیم و به خداوند نزدیکتر شویم اما ماه رمضان میآید و احوال تغییر نمیکند. چه اتفاقی برای ما افتاده است؟
کسی که حالات و گفتار او تو را به خدا نمیرساند با او دوستی مکن:
دکتر راتب:
حقیقت این است که یک نکته بسیار دقیق در یک آیه قرآن وجود دارد، جایی که خداوند میفرماید:
﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ ﴾
﴿ اى كسانى كه ايمان آورده ايد از خدا پروا كنيد و با راستان باشيد﴾
اگر در شب نشینیها اختلاط وجود داشته باشد و اشخاصی باشند که پایبند نباشند اما محبت و خویشاوندی وجود داشته باشد. این دیدارها با شخص غیر پایبند شما را به کارهایی خداناپسندانه میکشاند و گناهان را برای شما زیبا میسازد و پایبندی را در چشم شما کم ارزش میکند. بنابراین خداوند می فرماید:
﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ ﴾
﴿ اى كسانى كه ايمان آورده ايد از خدا پروا كنيد و با راستان باشيد ﴾
تا زمانی که در روابط اجتماعی صمیمیت وجود نداشته باشد طبعاً روابط کاری این گونه مجاز است. نمونههایی از روابط وجود دارد که جایز است اما رابطه صمیمی با غیر مومنان یک مشکل بسیار جدی است. کسی که مومن نیست تو را به گناه فرا میخواند و نافرمانی را برای تو زیبا میسازد و تو را از اطاعت و از انفاق میترساند، بنابراین دائماً با کسانی که حالات و گفتارهایشان تو را به خدا نمیرساند دوستی مکن. خداوند میفرماید:
﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ ﴾
﴿ اى كسانى كه ايمان آورده ايد از خدا پروا كنيد و با راستان باشيد ﴾
﴿ وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطاً ﴾
﴿ و با كسانى كه پروردگارشان را صبح و شام مى خوانند [و] خشنودى او را مى خواهند شكيبايى پيشه كن و دو ديده ات را از آنان برمگير كه زيور زندگى دنيا را بخواهى و از آن كس كه قلبش را از ياد خود غافل ساخته ايم و از هوس خود پيروى كرده و [اساس] كارش بر زياده روى است اطاعت مكن ﴾
عبادات اگر پایبندی نداشته باشد ارزشی ندارد:
من همیشه میگویم: یک ارتباط اجتماعی صمیمی وجود دارد صمیمیتی در میان انسانهایی که پایبند نیستند و از خداوند دور شدهاند. با انسانهایی که پایبندند و ماه رمضان را روزه میگیرند. این ماه رمضان در جهان اسلام است و بسیار کم انسانهایی را میبینید که جرات میکنند و روزه نمیگیرند و این بسیار نادر است. مشکل کسی که ماه رمضان را در ظاهر روزه میگیرد و دست از خوردن و نوشیدن میکشد وهمراه با افراد به غیبت و سخن چینی میپردازد و به نامحرم نگاه میکند و سریالها را پیگیری میکند. این وضعیت اجتماعی که در سرزمینهای ما وجود دارد اگر در ماه رمضان ادامه یابد ماه رمضان مقدس بودن خویش را از دست میدهد و معنویت و اهداف بزرگ خود را از دست میدهد؛ بنابراین باید یک وضعیت قطعی وجود داشته باشد. یک غیرت والا و یک غیرت اجتماعی و یک غیرت معنوی و یک غیرت مربوط به رسانهها وجود داشته باشد. همه چیز آزاد است و در رمضان ممنوعیتی وجود ندارد. ماه رمضان تنها محدود به نخوردن و ننوشیدن است. من یک سخن بسیار دقیق میگویم: عبادتهای بزرگ نماز، روزه، زکات و گفتن شهادتین است. این عبادتها را یکی یکی برای شما بیان میکنم.
(( لَأَعْلَمَنَّ أَقْوَامًا مِنْ أُمَّتِي يَأْتُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِحَسَنَاتٍ أَمْثَالِ جِبَالِ تِهَامَةَ بِيضًا، فَيَجْعَلُهَا اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ هَبَاءً مَنْثُورًا، قَالَ ثَوْبَانُ : يَا رَسُولَ اللَّهِ، صِفْهُمْ لَنَا، جَلِّهِمْ لَنَا أَنْ لَا نَكُونَ مِنْهُمْ، وَنَحْنُ لَا نَعْلَمُ، قَالَ : أَمَا إِنَّهُمْ إِخْوَانُكُمْ، وَمِنْ جِلْدَتِكُمْ، وَيَأْخُذُونَ مِنْ اللَّيْلِ كَمَا تَأْخُذُونَ، وَلَكِنَّهُمْ أَقْوَامٌ إِذَا خَلَوْا بِمَحَارِمِ اللَّهِ انْتَهَكُوهَا ))
(( گروهی از میان امت من در روز قیامت نیکیهایی مانند کوههای تهامه سفید و بزرگ خواهند آورد ولی خداوند آنها را بیارزش خواهد نمود. ثوبان گفت ای رسول خدا آنها را برای ما توصیف کن. آنان را برای ما معرفی کن تا از آنها نباشیم و در حالی که نمیدانیم. فرمود: آنان برادران شما و از جنس شما هستند و شب را مانند شما نماز میخوانند اما گروهی هستند که اگر حرامهای خدا را در خلوت دریابند آنها را زیر پا میگذارند ))
[ [ سنن ابن ماجه از ثوبان ] ]
این نماز اما روزه:
(( مَن لم يَدَعْ قولَ الزُّورِ والعمَلَ بِهِ، فَليسَ للهِ حاجة فِي أَن يَدَعَ طَعَامَهُ وشَرَابَهُ ))
(( کسی که دروغ گفتن و عمل به آن را رها نکند خداوند به نخوردن و ننوشیدن وی نیازی ندارد ))
این روزه اما حج:
«هر کس با مال حرامی حج کند و پایش را در رکاب گذارد و بگوید لبیک اللهم لبیک به او ندا داده میشود که خوش نیامدی و خوشبخت نباشی و حج تو به درد خود تو میخورد»
زکات:
﴿ قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْماً فَاسِقِينَ ﴾
﴿ بگو چه به رغبت چه با بى ميلى انفاق كنيد هرگز از شما پذيرفته نخواهد شد چرا كه شما گروهى فاسق بوده ايد ﴾
اکنون کلمه ی شهادت:
(( من قال لا إله إلا الله بحقها دخل الجنة، قيل: وما حقها؟ قال: أن تحجبه عن محارم الله ))
(( هر کس حق لا اله الا الله را در گفتار و عمل خوب ادا کند وارد بهشت میشود. گفته شد حق آن چیست؟ فرمود: اینکه وی را از حرامهای الهی باز دارد ))
[ [ ترغيب وترهيب از زيد بن أرقم با سندی که در آن گفتگوب درازی است ] ]
اینها پنج عبادت در آیات و احادیث بودند که اگر پایبندی در آن نباشد، بیارزش است و هیچ جایگاهی در پاکیزگی و تزکیه نفس ندارد. پس باید دین را همه جانبه در نظر بگیرید. مواردی وجود دارد که ظاهری است و تاثیری ندارد و مواردی نیز در کنترل هزینهها و درآمدها وجود دارد که اگر این درآمدها نامشروع باشد مانعی میان او و خدا خواهد بود. من یک سخن بسیار دقیق میگویم: هرگونه گناه، کوتاهی، دشمنی و نافرمانی حجابی میان تو و خدا میشود. تنها راه این حجاب، توبه نصوح است. تنها راه آن ترک این شهوت است یعنی اگر شهوتی از خدا برای تو مهمتر باشد، خداوند والاتر از آن است که به تو اجازه دهد با او ارتباط داشته باشی. پس بیشترین ترس و نگرانی من این است که ماه رمضان ماه مناسبتهای اجتماعی و مهمانی ها و شب نشینی ها شود. بدین ترتیب اختلاط وجود دارد و شب نشینیها اختلاط و سریالها و غیبت و سخن چینی وجود دارد. و ما روزه میگیریم. این وضعیتی است که مسلمانان به آن رسیدهاند و این بسیار خطرناک است. این عبادت والا معنایش را از دست داده است.
مجری:
کسی که میخواهد رمضان را با مفهوم حقیقی که خداوند خواسته برگزار کند چه کند؟
دکتر راتب
باید پایبندی داشته باشد و پیامبر بر منبر خود بالا رفت و پایش را در اولین پله گذاشت و فرمود: آمین سپس به پله دوم رفت و فرمود: آمین سپس به پله سوم رفت و فرمود: آمین گفتند: ای رسول خدا برای چه چیزی آمین گفتی؟ فرمود: جبرئیل نزد من آمد و به من گفت: هر کس که ماه رمضان را درک کند و گناهانش بخشیده نشود ناکام و زیان کار مانده است. اگر در این زمان بخشیده نشود پس کی بخشیده خواهد شد؟ کسی که میخواهد نزد خداوند جایگاه والایی داشته باشد باید تمامی دستور العمل ها را در پیش بگیرد.
مجری
چه کسی در ماه رمضان بخشیده میشود؟
هر کس روزه خالصانه بگیرد و پایبند باشد بخشیده میشود:
دکتر راتب:
هر کس روزه خالصانه بگیرد و پایبند باشد بخشیده میشود.
کسی که رمضان را درک کند اما بخشیده نشود پس چه زمانی بخشیده خواهد شد؟
بخشش باید کامل شود. تاجری دویست میلیون بدهی دارد کسی نزد او میآید و میگوید: سی روز این کارها را انجام بده تا تمامی این بدهیهای تو تسویه گردد. نظر تو چیست؟
(( من صام رمضان إيماناً واحتساباً غفر له ما تقدم من ذنبه ))
(( هرکس ماه رمضان را از روی ایمان و حساب و کتاب روزه بگیرد گناهان پیشین او بخشیده میشود ))
[ [ متفق عليه از ابي هريره ] ]
همیشه، در مقابل تو یک فرصت طلایی وجود دارد که تمام پرونده گذشته تو پاک شود. گاهی وقتا به تو گفته میشود. برایت صفحهای جدیدی گشودهایم. اکنون من این سخن را میگویم انسان در ماه رمضان با خداوند صفحه جدیدی باز میکند و گذشته او پاک و بخشیده میشود و هر کس ماه رمضان را درک کند و گناهانش بخشیده نشود پس زیان کار است و چه زمانی بخشیده خواهد شد؟ تو نیاز به اراده قوی داری. خداوند می فرماید:
﴿ وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَيْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطاً ﴾
﴿ و با كسانى كه پروردگارشان را صبح و شام مى خوانند [و] خشنودى او را مى خواهند شكيبايى پيشه كن و دو ديده ات را از آنان برمگير كه زيور زندگى دنيا را بخواهى و از آن كس كه قلبش را از ياد خود غافل ساخته ايم و از هوس خود پيروى كرده و [اساس] كارش بر زياده روى است اطاعت مكن ﴾
مجری:
دکتر عزیز اگر انسان به تدریج از گناهانش دور شود به عنوان بخشی از آمادگی استقبال از ماه رمضان شمرده میشود یا باید مستقیم و فوری دست از گناه بکشد؟
انسان به تدریج عیبهای خود را اصلاح کند تا در آغاز ماه رمضان آن را کاملاً از خود پاک کند:
دکتر راتب:
تدریجی بودن برای کسانی که در آغاز دین هستند، مفید است. خداوند عزوجل شراب را به تدریج حرام کرد و حرمت آن را به تدریج ثابت نمود. آیات منسوخ در قرآن باقی ماند. معنای آن این است که اگر کسی را به اسلام دعوت کنی در مرحله اول باید او را با بخشی از اوامر آشنا کنی نه اینکه یک دفعه تمامی دستورات دین را به او بدهی. اما در ماه رمضان وجود گناهان قابل قبول نیست. گناه انجام میشود و دیگر بازارگرمی وجود ندارد. اگر شما بهترین تلفن همراه را داشته باشید ولی سیم کارت وجود نداشته باشد گوشی را برمیدارید اما صدایی نمیشنوید. من میخواهم این صدا در ماه رمضان وجود داشته باشد و این آنتن مختص تلفن از کجا میآید؟
مجری
مقصود این است که کسانی که به غیبت و سخنچینی میپردازند و نماز نمیخوانند برخی چیزهایی را که خداوند دوست ندارد، در اینترنت میبینند و مرتکب گناهی می شوند، در همان لحظه تلاش کند تا خود را پاک گرداند یا اینکه اندک اندک تا امروز خود را به سمت ترک گناهان ببرند تا اینکه از عیب و نقص شرعی پاک شوند؟
دکتر راتب
من امیدوارم که این پیش از ماه رمضان باشد وقتی که نخستین روز ماه رمضان میآید طرف توبه کرده و به شکل کامل پاک شده باشد.
مجری
قبل از ماه رمضان به تدریج به آن میپردازد تا زمانی که رمضان بیاید کاملاً پاک باشد. در مورد اطاعتها برای کسی که عادت ندارد نماز شب بخواند یا روزه سنت بگیرد آیا این را پیش از ماه رمضان آغاز کند؟
استمرار بر نماز شب و نماز صبح در تمام روزهای سال ضروری است:
دکتر راتب
شما در رمضان نماز شب دارید تراویح نماز شب است شما دو چیز دارید که اکثر مردم آن را پیش از ماه رمضان میجویند نماز صبح در وقت آن میباشد. شما سحری میکنید. سحری پایان پیدا میکند. نماز صبح در مسجد و به جماعت خوانده میشود. شما نماز صبح را در مسجد و نماز عشا و شب را در مسجد خواندید
سی روز نماز شب خواندید. تراویح وجود دارد تراویح سنت است سی روز تراویح میخوانید سی روز نماز صبح را در مسجد میخوانید. شما دو تا از مهمترین فرایض را در زندگی ادا کردهاید نماز صبح و نماز عشا؛ بنابراین من هر روز نماز تراویح را خواندهام و پس از رمضان فقط دهانم روزه نیست و چیزی که از نماز شب و نماز تراویح و نماز صبح در مسجد یافتهام ادامه دارد.
مجری
کسی که نماز شب نمیخواند آیا در نیمه شعبان او را توصیه میکنید که نماز شب بخواند یا با ماه رمضان شروع کند؟
دکتر راتب
در رمضان نماز شب را با رمضان شروع کند.
مجری
برخی از عادات و رسومی که مردم در ماه رمضان به آن عادت کردهاند آیا مسلمان پایبند باید این آداب و رسوم اجتماعی را رعایت کند یا خیر؟
رعایت تمام عادات عبادی در رمضان و غیر رمضان:
دکتر راتب:
همیشه باید در دوازده ماه عادات عبادی را رعایت کند و در عید فقط دهانش افطار کند اما اگر که غیبت و سخن چینی را ترک کرد مانند رمضان ادامه داده اما اگر به این کارها پرداخت، ببخشید، پاسخ زیبایی وجود دارد. اگر تمام رمضان پایبند بودم و رمضان دوم آمد درجه بالاتری خواهم یافت و در تمام رمضانها پلههایی وجود دارد که هر سال در آن پله ترقی خواهد بود. اگر پس از رمضان:
رمضان گذشت آن را بیاور ای ساقی یک عاشق درپی یک معشوق است
اگر بالا رفتیم و پایین آمدیم اما هیچ پیشرفتی نبود، این بیفایده است. هر رمضان پس از رمضان مانند پیش از رمضان میباشیم و هیچ ترقی وجود ندارد. اما اگر من بتوانم کارهایی که در نماز صبح و عشا در جماعت عادت کرده باشم انجام دهم این یک درجه است. در رمضان دوم نماز شب و در رمضان سوم عمل صالح و دعوت به سوی خدا وجود خواهد داشت. هر ماه رمضان یک پرش وجود دارد که همه با هم پلههایی میشود. و اگر من امور خود را در ماه رمضان منظم کنم و پس از رمضان مانند پیش از رمضان باشم هرگز پیشرفتی وجود نخواهد داشت.
مجری
همانطور که فرمودید ماه رمضان یک دوره تمرینی برای تقویت اراده است که باید در هر سال بیشتر شود.
دکتر راتب
نوعی پرش کیفی است مثلاً اگر که شب نشینیهای مختلط وجود داشته است در ماه رمضان ما آن را ترک کردهایم و پس از ماه رمضان نیز ادامه دادیم. اگر که نماز صبح در مسجد بوده پس از رمضان آن را ادامه دادیم. اگر نماز عشا در مسجد بوده پس از رمضان آن را ادامه دادهایم:
(( من صلى الفجر في جماعة فهو في ذمة الله حتى يمسي، ومن صلى العشاء في جماعة فهو في ذمة الله حتى يصبح ))
(( هر کس نماز صبح را در جماعت و مسجد بخواند تا شب در پناه خداست و هر کس نماز عشا را با جماعت بخواند تا صبح در پناه خداست ))
نظرتان چیست من میگویم تمامی عادتهای عبادی و پایبندی و خویشتنداری و انفاق همه چیز را در رمضان انجام دادهایم این باید پس از ماه رمضان ادامه یابد تا اینکه در هر سال یک پرش کیفی وجود داشته باشد اما اگر هر سال:
رمضان گذشت آن را بیاور ای ساقی یک عاشق درپی یک معشوق است
هرگاه رمضان بیاید و پس از رمضان مانند پیش از رمضان باشیم هیچ پیشرفتی نکردهایم.
مجری
نظرتان چیست اگر که آن را عبادت فصلی بنامیم یعنی خواهری میخواهد حجاب را در ماه رمضان رعایت کند اما پس از آن رها کند. جوانی میخواهد در ماه رمضان نماز بگذارد و پس از رمضان نمازش را رها کند و ریش خود را بتراشد؟
دکتر راتب
به نظر من این امر کاملاً مردود است؛ زیرا نکته دقیق این است که ابوبکر یکی از اصحاب به نام حنظله را دید که گریه میکند. پرسید ای حنظله چه شده است چرا گریه میکنی؟ گفت حنظله منافق شد. به او گفت چرا ای برادر؟ حنظله گفت: ما با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بودیم و ما و بهشت مانند این دو بودیم. و چون به خانهمان بازگشتیم و با خانواده نشست و برخاست کردیم فراموش میکردیم.
سیدنا صدیق گفت: من نیز چنین ام ای حنظله ابوبکر صدیق به خاطر تواضع و فروتنی و کمال خویش گفت
بیا نزد رسول خدا برویم آن دو نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم رفتند و این حالت را برای او بیان کردند ایشان علیه الصلاة و السلام فرمود: ما گروه پیامبران نیز چشمانمان میخوابد و قلبهای ما نیز میخوابد اما شما ای برادر یک ساعت و یک لحظه اگر که چنین حالتی داشتید شما با همان حالتی که نزد من هستید فرشتگان با شما مصافحه میکنند و شما را در خانه تان نیز چنین خواهند دید.
منظور از یک ساعت و یک ساعت چیست؟ سوال اینجاست؟ من امیدوارم برادران شنونده به شدت پرهیز کنند از اینکه یک ساعت اطاعت و یک ساعت گناه برداشت کنند بلکه هرگز چنین معنایی مد نظر نیست. منظور یک ساعت بیداری و یک ساعت خواب است. شخصی ممکن است بیست ساعت بیدار باشد و چهار ساعت خسته و بخوابد. منظور از اینکه بخوابد یعنی گناهی انجام ندهد اما منظور از اینکه بیدار هست یعنی به کارهای دینی میپردازد و در نماز گریه میکند و به شدت تحت تاثیر قرار میگیرد. این اعمال نیک همان گریه در نماز است. او هرگز دست از پایبندی برنداشته است و من نگرانم که منظور از یک ساعت و یک ساعت را اینجا به معنای یک ساعت اطاعت و یک ساعت گناه برداشت کنند.
مجری
همچنان درباره آمادگی برای استقبال از ماه رمضان سخن میگوییم. امیدوارم که خداوند در روزهای باقیمانده از ماه شعبان برای ما برکت قرار دهد و ما را به ماه رمضان برساند. بسیاری از مردم منتظر رمضان هستند تا توبه کنند و حالشان دوباره خوب شود. آیا این درست است که منتظر رمضان بمانیم تا توبه کنیم یا اینکه همین الان باید توبه کرد؟
پرداخت زکات مال در ماه رمضان به این دلیل که ماه بخشش و اکرام است:
دکتر راتب:
اکنون باید شروع کرد. اما یک مسئله یادم رفت ما زکات اموال داریم و اغلب این زکات در ماه رمضان پرداخت میشود.
در ماه رمضان یک مناسبت دیگر به غیر از روزه وجود دارد و آن پایبندی انسان است اینکه چقدر از اموال خویش باید زکات دهد و به خویشان و فقرای فامیل بپردازد او یک ماه فرصت دارد تا خانوادههای نیازمند را جستجو کند:
(( كان رسول الله صلى الله عليه وسلم أجود الناس وكان أجود ما يكون في رمضان.. ))
(( پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم بخشندهترین مردم بود و در ماه رمضان به بیشترین حد از بخشش میرسید. ))
برادر گرامی وقتی که زکات مالش را در ماه رمضان میپردازد. این ماه ماه تقرب، ماه انفاق میشود اما اگر که مال گزافی را میپردازد و فقط میخواهد از شر زکات راحت شود، این زکات نیست. زکات این است که شخصی را جستجو کنید. سه عامل برای پیدا کردن شخص وجود دارد؛ ایمان خویشاوندی و فقر انسان خویشتر نزدیکتر است و کسی که نسبت خویشاوندی دارد مقدمتر است و کسی که فقیرتر است و دین و ایمان بیشتری دارد مقدمتر است. بهتر از زکات مال خود را در ماه رمضان بدهید؛ زیرا ماه رمضان ماه بخشش و اکرام است. ماه صدقات و زکات و خیرات است. مسئله دوم در ماه رمضان این است که به دیدن خانوادهها و خویشان خویش بروم و زکات مال خود را بپردازم. شاید زکات اینگونه باشد که بگویی این صدقه را بگیر این هرگز قابل قبول نیست بلکه آن را باید به شکل هدیه بدهید. یکی از خویشان شما در مکانی دوردست است و درآمد اندکی دارد. برای فرزندانش لباسی بگیر و روز عید به او بده میتوانی زکات را به شکل هدیه پرداخت کنی. زکات فرض است و باید آن را به فقیر داد. اما اگر این انسان فقیر از خویشان تو باشند بهتر است. من در هنگام پرداخت زکات سه مورد را مد نظر قرار میدهم. اینکه خویشان از هر کسی واجبترند و هر کس فقیرتر است مقدمتر است و هر کس خویشتر و هر کس ایمان بیشتری دارد نزدیکتر است. کسی که ایمان بیشتری دارد مقدمتر است؛ زیرا این مال را برای خوردن و نوشیدن و نه مثلاً برای اعتیاد خرج خواهد کرد. و کسی که خویشتر است و کسی که فقیرتر است. اینها سه عامل ترجیح در پرداخت زکات میباشند. امیدوارم برادران شنونده زکات مال خویش را در ماه رمضان بپرآزید و کار تمام شود. من در طول یک سال در شوال حساب زکات را باز میکنم؛ بنابراین موارد فقر و نیازمند به کمک را میبینم و آنها را در طول سال کمک میکنم. در طول سال هشت هزار پرداخت کرده ام. زکات مال من ده هزار میشود. بنابراین در ماه رمضان آینده فقط دو هزار میپردازم من میگویم شاید زکات را در طول سال و زودتر پرداخت کنید. اگر کسی نیاز به عمل جراحی داشت . همسایه یا دوست یا همکار یا خویش یا شخص دیگری بود. من قانع شدهام که باید زکات را در طول سال و زودتر بپردازم و آخر سال باقیمانده را محاسبه کنم تا بتوانم موارد بسیار ضروری را بررسی و بپردازم؛ بنابراین مجبور نیستم در دو روز ده هزار دینار بپردازم تا از شر آن راحت شوم. این کار اشتباه بزرگی است. من فرصت کافی دارم تا بتوانم در طول کل سال افراد را شناسایی کنم سال پایان میپذیرد و من نُه هزار دینار از زکات ده هزار دیناری خود پرداخت کردم و تنها هزار دینار باقی مانده است که آن را فوری پرداخت میکنم و در طول سال مواردی است که به شما بر میخورد و شما میگویید من میخواهم یک حالت نیازمندانه و کسی به شما پناه میآورد و باید به او کمک کنید اما پرداخت تمام مبلغ در دو روز این اشتباه است، زیرا موارد مناسبی در دو روز پیدا نخواهد شد.
مجری
در روزهای باقیمانده میان ما و ماه رمضان مبارک برخی مردم بوی رمضان را حس میکنند. چرا برخی از مردم در حالتهای معنوی قرار میگیرند و برخی مردم هیچ حسی ندارند؟
برای احترام آیینهای الهی باید در مدت زمان کافی برای این ماه آماده شویم:
دکتر راتب:
هر چیز محبوبی خیالی دارد. کسی که تصمیم به حج گذاردن دارد پیش از آنکه از شهر خود خارج شود به شکل معنوی به مکه سفر کرده است و در مکه است. تا زمانی که تصمیم دارد حج کند کجا زندگی میکنم
چگونه ارکان حج را انجام خواهم داد و آن را ادا خواهم کرد. وقتی که رمضان در شرف آمدن است شما در رمضان زندگی میکنید و این توجه شما به رمضان را میرساند.
مجری
کسی که به رمضان اهمیت میدهد خداوند او را اکرام میکند.
دکتر راتب
طبیعتاً خداوند فرموده است:
﴿ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ﴾
﴿ هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد در حقيقت آن [حاكى] از پاكى دلهاست ﴾
از جمله احترام به شعائر الهی این است که در وقتی عاقلانه و منطقی برای این ماه آماده شویم.
مجری
بهترین توصیه برای این آمادگی بود آیا از اکنون باید عبادت را شروع کرد؟
کار نیک نسبی و پایبندی مشخص است:
دکتر راتب:
میخواهم یک سخن را واضح بگویم من کسی که در خارج از رمضان گناه میکند و کوتاهی دارد و کارهای دیگری انجام میدهد و در رمضان خودش را پایبند نشان میدهد در برنامه دعوت خویش نمیگنجانم. این مورد در دین جایگاهی ندارد. شما در دوازده ماه باید پایبند باشید اما رمضان یک دوره استثنایی و یک دوره تمرینی و یک دوره جهش کیفی است. این مطلوب است. من میخواهم خارج از رمضان پایبند نباشم. این هرگز در دین پذیرفتنی نیست. پایبندی مشخص است. معنای مشخص بودن چیست؟ شما یک منبع سوخت مایع دارید. اگر این منبع محکم باشد معنی محکم بودن چیست؟ یعنی اگر هزار لیتر در آن بریزی و آن را از بالا ببندی و پنج سال نباشی همان هزار لیتر خواهد بود و این مشخص و معین است و تفاوتی وجود ندارد. پایبندی نیز مشخص است اما کار نیک نسبی است. منبعی محکم هزار لیتر گنجایش دارد میتوانم دویست و یا سیصد یا چهارصد لیتر در آن قرار دهم. کار نیک نسبی است اما پایبندی مشخص است. غیبت و سخن چینی و دروغ و چشم چرانی وجود ندارد. همه اینها وجود ندارد. دین مشخص است اما کار نیک نسبی است. من در برنامه دعوت خود کسی را ندارم که در ماه رمضان پایبند باشد و در خارج از رمضان پایبند نباشد. این درست نیست. کسانی وجود دارند که عمل میکنند اما من این را که نادرست است مشروع نمیدانم اما صحیح و درست این است که من در ماه رمضان و خارج از ماه رمضان پایبند باشم. پایبندی مشخص است و هیچ اختلافی در آن نیست. دروغ دروغ است. مال حرام حرام است. چشمچرانی چشمچرانی است اما پایبندی صریح و واضح است. اما عمل نیک نسبی است. من میگویم اگر در ماه رمضان تمرین کردی تا پایبند باشی این پایبندی باید پس از ماه رمضان تا ماه رمضان بعدی ادامه پیدا کند اما چیزی که پس از رمضان ترک میکنی نخوردن و ننوشیدن است و فقط پس از رمضان دهان تو افطار میکند اما چیز دیگر مانند دروغ و غیره هرگز وارد نیست.
مجری
میخواهیم از تجربه دعوت شما استفاده بکنیم آیا تایید میکنید که مسلمان برنامهای را برای ماه رمضان بریزد که مثلاً چند ذکر بگویم چند دعا بخوانم یا اینکه به همان حالت خودش به عبادت بپردازد؟
هر مسلمانی باید برای ماه رمضان برنامهریزی کند:
دکتر راتب
اگر آن را بنویسد بهتر است مثلاً در ماه رمضان یک ختم و یا حداکثر پنج ختم و در هر روزی نیم ساعت. این کار را انجام دهد و قرآن بخواند. در ماه رمضان نماز شب وجود دارد تراویح وجود دارد و باید آن را بخوانی و نخواندن آن جایز نیست.
مجری
درباره نماز تراویح آیا شخص آن را در خانهاش با خانواده بخواند یا در مسجد به شکل جماعت؟
خواندن نماز تراویح به شکل جماعت در خانه یا در مسجد هر دو درست است:
دکتر راتب
اگر در خانه نماز تراویح را امامت دهد و همسرش و چهار دختر و سه پسر در خانهاش پشت سر او نماز بخوانند بهتر است این سنت را در خانه زنده کرده است اما او و همسرش تنهایی در خانه نماز جماعت بخوانند بهتر است که به مسجد بروند. در مسجد امام و قرائت زیبا و تلاوت پیاپی وجود دارد و هر روز یک جز خوانده میشود اما در خانه که دخترها و پسرهای او با او نماز میخوانند و او پیش نمازی میدهد، بهتر است در همان خانه نماز را بخواند. پیامبر نماز تراویح را در خانه و در مسجد خوانده است و هر دو درست میباشد.
مجری
خداوند شما را خیر دهد استاد عزیز برنامه را با دعا پایان میبخشیم؟
دکتر راتب
به نام خداوند بخشنده مهربان سپاس خداوند جهانیان را و درود و سلام بر محمد راستگوی امانتدار. خداوندا دین ما که پناه ماست را اصلاح کن و دنیای ما که در آن معاش ما وجود دارد را نیز اصلاح کن و آخرت ما که بازگشت ما به آن است اصلاح کن و زندگی ما را توشهای از هر نیکی قرار بده و مرگ را راحت شدن از هر بدی قرار بده. خداوند پروردگار جهانیان ما را با حلال خود از حرام خود و با اطاعت خود از نافرمانی خود و با فضل و لطف خود از غیر خود کفایت کن. خداوندا ما را از مکر خود در امان قرار بده و پوشش خود را از ما بر مدار و یاد خود را از یاد ما مبر سپاس خداوند جهانیان را. فاتحه.
مجری
آفرین به شما جناب علامه دکتر محمد راتب نابلسی بسیار از سخنان زیبای شما سپاسگزاریم. خداوند آن را در ترازوی نیکیها و اعمال صالح شما و شنوندگان محترم قرار دهد.
شوندگان محترم در اینجا این دیدار که درباره آمادگی استقبال از ماه رمضان بود به پایان میرسد و هر کسی باید مشکلات و فشارهای موجود را حل کند تا در ماه رمضان بدان سرگرم نشود.
و وقت خویش را برای خواندن قرآن و عبادت در این ماه پربرکت و زیبا خالی نماید و بهتر است که انسان برنامهای داشته باشد و سنت تراویح را چه در خانه و با خانوادهاش و چه در مسجد و به عنوان یک جماعت بزرگتر زنده کند.